Austurvegur 21, Selfossi

Árið 1899 reisti Íslands Handels- og Fiskeri­kompagni hús í Búðardal sem kom tilhöggvið frá Noregi. Síðar eignaðist Bogi Sigurðs­son húsið, en hann byrjaði sem faktor hjá dönsku versluninni áður en hann hóf verslunarrekstur sjálfur. Hann hætti rekstrinum 1917 og seldi þá Kaupfélagi Hvamms­­fjarðar vörugeymsluhús sitt, birgðir, bát og bryggju, en Landsbankinn keypti verslunar- og íbúðarhús hans skömmu síðar.

Um þetta leyti var húsnæði það sem Lands­bankaútibúið á Selfossi hafði til umráða í Tryggvaskála orðið of lítið. Því var ráðist í það að flytja húsið frá Búðardal á Selfoss sumarið 1919. Húsið var reist á lóð nr. 21 við Austurveg.¹Guðmundur Kristinsson (1991). Saga Selfoss I. Frá landnámi til 1930, bls. 267-268. Selfossi: Selfosskaupstaður.

Til verksins var fenginn kunnur byggingameistari og brúarsmiður, Einar Einarsson, sem reisti mörg stórhýsi í Reykjavík m.a. Hótel Borg.
Hann sendi smið um vorið austur að Selfossi til þess að steypa undir það kjallara, Einar Runólfsson. Sjálfur fór hann vestur til þess að rífa húsið. Gekk hann á öll herbergin og strikaði þau með mislitri krít. Reif hann síðan húsið og flutti timbrið með mótorbát til Eyrarbakka og þaðan upp að Selfossi. Var Einar fljótur að setja húsið upp aftur, eins og það hafði verið fyrir vestan og setti á það nýjan inngang af götunni. Um miðjan september var húsið tilbúið og fluttist þá útibúið þangað úr Tryggvaskála. Var haldið reisugildi í afgreiðslusalnum, keypt kaffi og bakkelsi úr Tryggvaskála og vindlar frá Agli.²Guðmundur Kristinsson (1991), bls. 268.

Um svipað leyti flutti elsta blað landsins, Þjóðólfur, starfsemi sína í kjallara hússins og þar voru prentuð 12 síðustu eintök blaðsins, áður en blaðið hætti starfsemi í janúar 1920.

Húsið var rúmir 132 fermetrar að flatarmáli, tvílyft. Útibúið var til húsa í vesturhluta þess.³Guðmundur Kristinsson (1991), bls. 268

Þar var allstór afgreiðslusalur og skrifstofa útibússtjóra. Inn af afgreiðslusalnum var steypt, eldtraust hvelfing fyrir sjóð og bækur útibúsins. Austurhluti hússins var fljótlega leigður skrifstofu sýslumanns, en íbúð útibússtjóra var á efri hæð að vestanverðu.⁴Guðmundur Kristinsson (1991), bls. 268.

Þegar Kristján Danakonungur 10. kom til Íslands í júní 1921 gisti hann í Landsbankahúsinu. Þá var lokið fram­kvæmdum við húsið og búið að setja upp fallegt grindverk með fram götunni.⁵Guðmundur Kristinsson (1991), bls. 267-268.

Árið 1953 flutti útibúið í nýtt og glæsilegt hús handan götunnar.⁶Vilhelm G. Kristinsson og Einar B. Ingvarsson (1986). Landsbanki Íslands 100 ára. Svipmyndir úr aldarsögu, bls. 44. Reykjavík: Landsbanki Íslands.  Nú (2023) er rekin blómaverslun og fleiri fyrirtæki í húsinu. Auk þess er Fischersetur þar til húsa, tileinkað bandaríska skákmanninum og heimsmeistarnum Róbert James Fischer (Bobby Fischer) og einvígis hans við Rússann Boris Spassky í Reykjavík 1972. Bobby Fischer, sem lést árið 2008, hvílir í Laugardælakirkjugarði, rétt austan við Selfoss.

Leitarorð: Búðardalur

Höfundur: Guðlaug Vilbogadóttir.
Síðast uppfært 28. janúar, 2024

Heimildaskrá

• 1
  Guðmundur Kristinsson (1991). Saga Selfoss I. Frá landnámi til 1930, bls. 267-268. Selfossi: Selfosskaupstaður.
• 2
  Guðmundur Kristinsson (1991), bls. 268.
• 3
  Guðmundur Kristinsson (1991), bls. 268
• 4
  Guðmundur Kristinsson (1991), bls. 268.
• 5
  Guðmundur Kristinsson (1991), bls. 267-268.
• 6
  Vilhelm G. Kristinsson og Einar B. Ingvarsson (1986). Landsbanki Íslands 100 ára. Svipmyndir úr aldarsögu, bls. 44. Reykjavík: Landsbanki Íslands.